Co to jest rak wątrobowokomórkowy?
Rak wątrobowokomórkowy (pierwotny rak wątroby; ang. hepatocellular carcinoma; HCC) – jest to często występujący nowotwór złośliwy wątroby wywodzący się z komórek wątroby - hepatocytów. Komórka rakowa wywodzi się z prawidłowej komórki wątrobowej, w której doszło do zatrzymania procesu umierania (apoptozy). Chora komórka wątrobowa, podobnie jak każda komórka nowotworowa, zaczyna się nieustannie dzielić. Poprzez nadmierny podział dochodzi do wypierania i sukcesywnego zastępowania prawidłowych komórek wątrobowych przez nowotworowe. Dochodzi do niemal całkowitego zajęcia organu przez bezproduktywne komórki nowotworowe, co doprowadza do niewydolności narządu.
Do czynników predysponujących do zachorowania należą: wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (marskość pozapalna), poalkoholowa marskość wątroby oraz marskość wątroby na innym podłożu. Do czynników ryzyka należą również: przewlekła ekspozycja na aflatoksyny zawarte w żywności, niektóre choroby metaboliczne, wieloletnie stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, palenie tytoniu.
Jakie są objawy raka wątrobowokomórkowego?
Początkowo rak rozwija się bezobjawowo lub ubogoobjawowo, pojawiające się objawy są mało charakterystyczne i trudne do odróżnienia od zwykle towarzyszącej mu marskości wątroby.
Zaawansowany rak wątroby objawia się ogólnym i postępującym wyniszczeniem organizmu. Pojawiają się zaburzenia ze strony układu pokarmowego - uczucie pełności, ból brzucha i nudności. Występują zaburzenia odżywiania - głównie utrata apetytu. Z czasem rozwija się wodobrzusze (w jamie otrzewnej gromadzi się płyn, co widoczne jest w postaci obrzęku). Występuje żółtaczka (zmiana zabarwienia skóry, błon śluzowych i białek oczu na żółtawe).
Jeśli masa nowotworu jest bardzo duża, na obraz marskości wątroby nakładają się objawy niewydolności wątroby: zaburzenia krzepnięcia krwi, hipoglikemia (obniżony poziom glukozy we krwi), hipoalbuminemia (zmniejszenie ilości białka albuminy w osoczu krwi), zaburzenia hormonalne, objawy nadciśnienia w żyle wrotnej.
Jaka jest diagnostyka raka wątrobowokomórkowego?
Badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w diagnostyce raka wątrobowokomórkowego.
Podstawowymi metodami diagnostycznymi są:
- badanie ultrasonograficzne (USG)
- tomografia komputerowa (TK)
- rezonans magnetyczny (MRI) jamy brzusznej.
W badaniu fizykalnym (przy rutynowej wizycie) lekarz badając brzuch może stwierdzić powiększoną wątrobę lub bolesność uciskową. W badaniu USG można wykryć guz wątroby (USG nie określi jednoznacznie czy jest to zmiana złośliwa czy nie). Podobnie testy krwi, mogą wykazać zaburzoną pracę wątroby, ale nie określą jaki to typ zmiany. Natomiast w badaniach CT lub MRI obrazowane są detale budowy anatomicznej narządów. W przypadku wątpliwości diagnostycznych istnieje możliwość wykonania biopsji – pobranie małego fragmentu tkanki guza. Biopsja i badanie histopatologiczne nie są konieczne do rozpoznania choroby u pacjentów z marskością i zmianą powyżej 2 cm z typowym obrazem radiologicznym.
Jakie jest leczenie raka wątrobowokomórkowego?
Wybór metody leczenia raka wątrobowokomórkowego zależny od zaawansowania choroby oraz funkcji wątroby. Do kwalifikacji pacjentów do procedur służy klasyfikacja barcelońska (ang. Barcelona Clinic Liver Cancer, BCLC).
W zależności od stopnia zaawansowania stosuje się w terapii różne metody: chirurgiczne – klasyczne i małoinwazyjne – oraz farmakologiczne (sorafenib). Do metod klasycznego leczenia chirurgicznego (które jest podstawową metodą leczenia) należą resekcja wątroby oraz przeszczepienie wątroby. Małoinwazyjne techniki zabiegowe obejmują metodę przezcewnikowej chemioembolizacji tętniczej (ang. transcatheter arterial chemoembolisation, TACE) oraz metody ablacyjne (ang. radiofrequency ablation, RFA) i przezskórne wstrzyknięcie etanolu (ang. percutaneous ethanol injection, PEI). W leczeniu ogólnoustrojowym wykorzystuje się sorafenib. Radioterapia pełni rolę jedynie w leczeniu objawowym przerzutów.
Rak wątrobowokomórkowy jest uważany za nowotwór chemiooporny. Do 2007 roku w zaawansowanym stadium nie zalecano żadnego leczenia ogólnoustrojowego. Sytuację zmieniło wprowadzenie do leczenia sorafenibu. Lek wydłuża przeżycie u chorych na raka wątrobowokomórkowego. Wydłuża również czas do progresji.
Jak zapobiegać chorobie?
Ogólnie przyjmuje się, że rozwój raka wątrobowokomórkowego jest procesem długotrwałym, związanym z nagromadzeniem wielu genetycznych i epigenetycznych zmian, które w dalszej perspektywie prowadzą do aktywacji głównych onkogenów albo inaktywacji genów supresorowych.
Wzrastająca na świecie, a szczególnie w Europie częstość HCC wymaga wzmożonych działań prewencyjnych. Ogólnoświatowe i europejskie towarzystwa zalecają różne sposoby zapobiegania temu nowotworowi.
Do najważniejszych działań zapobiegających HCC należą:
- szczepienie noworodków przeciw HVB,
- szczepienie przeciw HBV dorosłych (nieszczepionych wcześniej) z grup ryzyka;
- zapobieganie przenoszeniu zakażeń wirusami hepatotropowymi przez poprawę warunków sanitarno- higienicznych,
- propagowanie zdrowego stylu życia, a w tym redukcja nadwagi, leczenie otyłości, zmniejszenie spożycia alkoholu,
- leczenie/prawidłowe kontrolowanie cukrzycy,
- leczenie chorych zakażonych wirusami hepatotropowymi (HBV, HCV) w celu eliminacji wirusów z ustroju i zahamowania progresji choroby wątroby do marskości.
Źródła
- Krzakowski M. i wsp. “Rak wątrobowokomórkowy – rozpoznanie i leczenie”, Onkologia w Praktyce Klinicznej 2009, 5(4):125-140
- http://www.nowotworywatroby.pl/hcc,11.html (dostęp z dnia 20.08.2017)
- http://www.medonet.pl/magazyny/ochron-sie-przed-rakiem-,rak-watroby---objawy--rokowanie--leczenie,artykul,1647060.html (dostęp z dnia 20.08.2017)
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_w%C4%85trobowokom%C3%B3rkowy
- Liu M. i wsp. “The genetic and epigenetic alterations in human hepatocellular carcinoma: a recent update”, Protein Cell 2014, 5(9):673-691
- http://onkologia.org.pl/nowotwory-watroby/ (dostęp z dnia 20.08.2017)