Co to jest cytomegalowirus?
Cytomegalowirus (CMV, HCMV) to zwyczajowa nazwa należącego do podrodziny Betaherpesvirinae herpeswirusa HHV-5 (human herpesvirus-5). Cytomegalowirus występuje powszechnie na wszystkich szerokościach geograficznych, wśród wszystkich grup socjoekonomicznych. Częstość zakażeń w krajach rozwijających się szacuje się na 80%, a w rozwiniętych na 40-80%.
Cytomegalowirus może się rozwijać w płynach ciała i stąd można go znaleźć m.in. w: moczu, ślinie, spermie, łzach, krwi i mleku kobiecym. Po zakażeniu wirus pozostaje żywy w organizmie człowieka, ale zazwyczaj już w uśpieniu do końca życia. Nawrót choroby jest rzadki, chyba że układ odpornościowy jest osłabiony, np. pod wpływem terapii lekowej lub choroby. Infekcja CMV jest niebezpieczna i może stanowić zagrożenie dla życia ludzi o upośledzonej odporności (przykładowo osób z AIDS lub biorców przeszczepów) oraz płodu (zakażanie w czasie ciąży).
Do zakażenia wirusem dochodzi najczęściej w wyniku:
- bezpośredniego kontaktu z płynami ciała nosiciela (np. śliną lub moczem) oraz w wyniku kontaktów seksualnych
- przez łożysko w czasie ciąży, co prowadzi do wrodzonego zakażenia płodu
- w wyniku przetoczenia preparatów krwiopochodnych lub przeszczepienia narządu od dawcy będącego nosicielem;
Jakie są objawy zakażenia cytomegalowirusem?
Namnażanie się wirusa może przebiegać z przerwami, bez jakichkolwiek wykrywalnych oznak i bez występujących objawów. U zdrowych osób początkowe (pierwsze) zakażenie CMV, może dawać niewiele objawów lub przebiegać wręcz bezobjawowo. Zazwyczaj pociąga za sobą przedłużone, bezobjawowe zakażenie, w czasie którego wirus nie powoduje wykrywalnych uszkodzeń czy klinicznych symptomów choroby. Poważne osłabienie układu immunologicznego organizmu (np. przez stosowane leki lub choroby) może jednak reaktywować wirusa z uśpienia.
U osób z obniżoną odpornością (np. biorców przeszczepów przyjmujących leki immunosupresyjne) pierwsze zakażenie wirusem cytomegalii może spowodować chorobę o poważnym przebiegu. Jeszcze bardziej niebezpieczna jest reaktywacja zakażenia uśpionego u tych osób. Choroba wywołana przez CMV może mieć wówczas agresywniejszy przebieg. Do symptomów związanych z zakażeniem tym wirusem zalicza się zapalenie wątroby, nieżyty żołądkowo-jelitowe, zapalenia płuc, leukopenię z trombocytopenią oraz nasilenie choroby przeszczep przeciw gospodarzowi (graft versus host disease - GvHD). W tej grupie pacjentów bywa także często przyczyną ostrych lub przewlekłych odrzuceń przeszczepów.
W klasyfikacji wyróżnia się: cytomegalowirusowe zapalenie: wątroby, płuc, trzustki oraz inne choroby wywołane przez wirusa cytomegalii (np. zapalenie siatkówki czy jelita grubego).
Jaka jest diagnostyka zakażeń cytomegalowirusem?
Najczęściej pierwszym i podstawowym badaniem są badania serologiczne – z próbki krwi, które wykrywają przeciwciała w klasie IgG i IgM.
Diagnostyka cytomegalii polega również na wykryciu wirusa w hodowli komórkowej, czy wykrywaniu kwasów nukleinowych wirusa w oparciu o techniki biologii molekularnej (z próbek płynów ustrojowych i krwi).
Jakie jest leczenie zakażeń cytomegalowirusem?
Jeśli wirus CMV atakuje zdrową osobę, organizm na ogół sam potrafi sobie z nim poradzić i powstrzymuje rozwój choroby. W razie wystąpienia objawów grypopodobnych, można stosować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
Zakażone osoby z obniżoną odpornością leczy się m.in. lekami wirostatycznymi (przeciwwirusowymi), które powstrzymują rozmnażanie się wirusa, np. gancyklovir, walgancyklowir. Leki jednak nie eliminują wirusa, a jedynie go usypiają i hamują jego namnażanie.
Ryzyko wystąpienia pełnoobjawowej choroby cytomegalowirusowej zależne jest od statusu immunologicznego dawcy i biorcy, rodzaju przeszczepu oraz typu zastosowanej immunosupresji. Pacjenci, którzy otrzymują przeszczepiane preparaty krwiopochodne, powinni otrzymywać profilaktyczną terapię przeciwwirusową, przez około 3 miesiące od zabiegu. Wymagają również regularnych kontroli dla wykrycia podnoszącej się liczby przeciwciał, tak by leczenie zostało wdrożone możliwie najwcześniej dla zapobieżenia rozwinięcia się zakażenia zagrażającego życiu.
Informacje dodatkowe
Zakażenie CMV jest główną przyczyną śmierci wśród pacjentów z obniżoną odpornością. Z powodu tego ryzyka narażanie pacjentów z obniżoną odpornością na zewnętrzne źródła cytomegalowirusa powinno być zminimalizowane.
Źródła
- Kaczmarek A., Mikołajczyk D., Budzyńska A., Gierlotka K., Gospodarek E.: „Diagnostyka i leczenie zakażeń wirusem cytomegalii.” Post. Mikrobiol. 44, 341-349 (2005)
- Dzieciątkowski T., Przybylski M., Torosian T., Sulowska A., Łuczak M.: „Zakażenia cytomegalowirusem (HHV-5, CMV) u biorców allogenicznych przeszczepów komórek krwiotwórczych w Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie w latach 2004-2006.” Acta Haemat. Pol. 38, 317-322 (2007)
- Simon K., Dziemianko I.: „Obraz kliniczny zakażeń Herpesviridae w stanach obniżonej odporności u chorych po przeszczepach szpiku kostnego i narządów miąższowych.” Przegl. Epidemiol. 58, 289-297 (2003
- http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-zakazne,cytomegalia---ob... (dostęp z dnia 6.04.2018)
- http://www.medonet.pl/ciaza-i-dziecko/choroby-dzieciece,cytomegalia---ch... (dostęp z dnia 6.04.2018)
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Cytomegalowirus (dostęp z dnia 6.04.2018)