Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest przewlekłą chorobą zapalną stawów, często występującą u chorych z łuszczycą skóry (około 25% chorych na łuszczycę ma objawy ŁZS). Choroba zwykle rozpoczyna się w obrębie stawów międzypaliczkowych i często dotyczy tylko jednej strony ciała, co odróżnia ją od reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).

ŁZS jest najczęściej rozpoznawane między 20-50 r.ż. (równie często u kobiet i mężczyzn), ale występuje również w postaci młodzieńczej między 9-12 r.ż.

ŁZS ma różnorodny przebieg, w zależności od stopnia zajęcia układu ruchu i innych narządów. Może manifestować się tylko w jednej lokalizacji lub zajmować wiele stawów. Najczęściej objawy pojawiają się u osób z już rozpoznaną łuszczycą, zdarza się jednak, że ŁZS rozpoczyna się u osób bez skórnych objawów łuszczycy (u około 30% chorych).

ŁZS może występować w różnych postaciach, opisuje się 5 typów ŁZS:

• Asymetryczna postać nielicznostawowa, występuje u >50% osób z ŁZS; dotyczy różnych miejsc po obydwu stronach ciała, przy czym zajętych jest zazwyczaj mniej niż 5 stawów; na początku najczęściej są to stawy rąk i stóp; „palec kiełbaskowaty”

• Artropatia paliczków dalszych, występuje u 5–10% osób z ŁZS, typowo zajmuje stawy dalsze międzypaliczkowe

• Arthritis mutilans (postać okaleczająca); dotyczy około 5% osób; powoduje znaczne zniszczenie i deformacje stawów (jak np. „palce teleskopowe”)

• Symetryczna postać wielostawowa przypominająca RZS, w postaci tej zajęte są nadgarstki, stawy rąk i stóp, stawy skokowe; występuje u 15-25% chorych na ŁZS

• Postać osiowa; występuje u 20-40% chorych na ŁZS; choroba atakuje stawy kręgosłupa i stawy krzyżowo-biodrowe (łączące kręgosłup z miednicą); częściej dotyka mężczyzn; charakterystycznymi objawami są ból i sztywność kręgosłupa.

Choroba ma zazwyczaj zmienny przebieg, z okresami zaostrzeń, po których objawy ustępują (całkowicie lub częściowo). Dużej aktywności choroby towarzyszą zwykle objawy ogólne, takie jak zmęczenie, uczucie rozbicia, wzrost temperatury ciała.

Charakterystyczne objawy łuszczycowego zapalenia stawów w obrębie narządu ruchu:

• zapalenie stawów obwodowych

• zapalenie stawów międzypaliczkowych dalszych

• niesymetryczne zapalenie stawów kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych (najczęściej w postaci osiowej)

• zapalenie palców (dactylitis)

• „palec kiełbaskowaty” (zaczerwienienie, obrzęk i ból całego palca)

• zapalenie przyczepów ścięgien do kości (zwłaszcza przyczepów ścięgna Achillesa)

• okaleczające zapalenie stawów – deformacja stawów, „palce teleskopowe” (najczęściej w postaci okaleczającej)

• destrukcyjne zmiany w obrębie kości nadgarstków (najczęściej w postaci wielostawowej przypominającej RZS)

Charakterystyczne objawy pozastawowe:

• paznokcie – zajęcie paznokci występuje u 80% chorych na ŁZS; charakterystyczne zmiany to „objaw naparstka” (punkcikowate zagłębienia jak od ukłucia szpilki);

• oczy – do ich zajęcia dochodzi u około 30% osób z ŁZS; najczęściej występuje zapalenie spojówek, rzadziej dochodzi do zapalenia błony naczyniowej oka;

• ogólne uczucie znużenia, zaburzenia nastroju, objawy depresyjne;

• sporadycznie wady zastawki aortalnej

ŁZS podobnie jak inne zapalenia stawów, może być trudne do rozpoznania we wczesnym okresie choroby. Szybkie rozpoznanie jest bardzo istotne dla dalszego przebiegu ŁZS, które można zahamować przy stosowaniu kompleksowych metod leczenia.

Osoby chorujące na łuszczycę powinny poinformować swojego lekarza, jeśli wystąpią u nich dolegliwości ze strony narządu ruchu – mogą być one pierwszym objawem ŁZS. Ból i obrzęk stawów wymagają konsultacji z reumatologiem.

Jeśli zmiany skórne nie są obecne, kluczowe są informacje dotyczące występowania łuszczycy w rodzinie lub w przeszłości u pacjenta. Bardzo ważne są takie objawy choroby, jak zmiany na paznokciach, zapalenie przyczepów ścięgnistych, „palce kiełbaskowate” czy zapalenie oka – pomagają one odróżnić łuszczycowe zapalenie stawów od innych chorób zapalnych stawów.

W badaniach laboratoryjnych poszukuje się podwyższonych wartości OB (odczyn Biernackiego) i CRP (białko C-reaktywne), świadczących o toczącym się stanie zapalnym (chociaż u części pacjentów są one prawidłowe). Często wykonuje się inne badania reumatologiczne, takie jak czynnik reumatoidalny (w ŁZS jest z reguły nieobecny, co pomaga w różnicowaniu z innymi zapaleniami stawów) i antygen HLA B27 (często występujący w grupie chorób, do których należy ŁZS. Należy również wykonać zdjęcia radiologiczne zajętych stawów (najczęściej rąk i stóp).

Celem leczenia ŁZS jest zahamowanie postępu choroby i umożliwienie normalnego funkcjonowania. Osiągnięcie pełnej remisji (wycofanie się objawów) nie zawsze jest możliwe, coraz częściej można utrzymać jej aktywność na niskim poziomie. Kluczowe jest jak najszybsze włączenie leczenia, aby zapobiec niesprawności i innym powikłaniom choroby. Najlepsze efekty daje leczenie kompleksowe (edukacja chorego i jego rodziny, fizykoterapia, kinezyterapia, rehabilitacja farmakoterapia, leczenie ortopedyczne).

W terapii zastosowanie znajdują najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz dostawowe iniekcje kortykosterydów. W ciężej przebiegających przypadkach, gdy choroba dotyczy większej liczby stawów, konieczna bywa immunosupresja: metotreksat, sulfasalazyna, cyklosporyna, azatiopryna i leflunomid. Stosowane są również leki biologiczne (np.: etanercept, infliksymab, adalimumab, golimumab).

• http://reumatologia.mp.pl/choroby/63744,luszczycowe-zapalenie-stawow (wersja z dnia 15.07.2015)

• https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81uszczycowe_zapalenie_staw%C3%B3w (wersja z dnia 15.07.2015)

• „Przegląd Reumatologiczny” 2005, nr 4 (4), s. 6-7 (dostęp elektroniczny, wersja z dnia 15.07.2015 http://www.przegladreumatologiczny.pl/uszczycowe_zapalenie_staww2)